12 حئیوانلی تورك سایاری
یازار : ساواش
+0 به یه ن
ائدوارد كاوانئس ین "12 حئیوانلی تورك چاغ سایاری1 " آدلی آراشدیرماسینا گؤره آسیادا فایدالانان 12 حئیوانلی سایار، تورك لره عایید بیر تقویم سیستئمییدی و چین لی لر بو تقویمی تورك لر دن آلمیش لاردی(آلمیشدیلار). بونا گؤره كاوانئس آراشدیرماسی نین آدینی "12 حئیوانلی تورك سایاری" قویموشدور.
1.“Le Cycle turc des Douze Animaux 12 Hayvanlı Türk Takvimi”
اؤزللیك لری
ساغ بیر اینسانین یاشامین 60 ایل توتاراق، 60 ایلین 5 قاتی اولان 12 ایللیق دؤنه م لریله گؤك تورك لر، اویغور تورك لر، تونا و ایدیل بولغارلاری همی ده هیونگ نو لار چینین قوزئیین ده بیلیندیق لاری اوچون احتماله ن فایدالانمیش لاردی. گؤك تورك یازیت لاری، اویغور كیتاب و حوقوق بلگه(سند) لری، تونا بولغارلاری نین یازیت لاری، بولغار خاقان لاری لیستی و ماناس داستانین داكی بعضی اولای لار بو سایار ایله تاریخ لندیریلمیش دیر.
بو تقویم ده هر حئیوان بیر ایلی گؤسته ریر. اؤرنه ك اوچون اژدرها(بالیق) ایلی، و هر ایلین او حئیوانین اؤزللیك لرینه گؤره شكیللندیغینا اینانیلیر. اؤرنه ك اوچون مایمون ایلینده ایلنجه و حیله نین آرتاجاغی اینانیشی وار. چاغ آدی وئریله ن بو تقویمین دؤنه ملری (چاغ= 60 ایل) اورتالاما بیر اینسانین عؤمورودور. 12 حئیوانلی تورك تقویمی مه ته خانین تخته چیخیش تاریخی اولان، میلاددان اؤنجه 209 دا باشلار.
ایللر
|
سای |
حئیوان |
چینجه |
اوخوما |
آنلام |
اؤزللیك لری |
|
1 |
سیچان |
子 |
Zǐ |
سیچان |
حركت، حس |
|
2 |
اود |
丑 |
chǒu |
اؤكوز |
ساكینلیق، آغیل، بیلینج |
|
3 |
بارس |
寅 |
Yín |
قافلان، به بیر |
آتیلقان لیق، دویوش |
|
4 |
تاویشقان |
卯 |
mǎo |
دووشان |
ال آچیق لیق، قورخاق لیق |
|
5 |
لو |
辰 |
chén |
اژدها |
زنگین لیق، شانس |
|
6 |
ییلان |
巳 |
Sì |
ایلان |
سایگی، قورخو، حورمت |
|
7 |
یونت |
午 |
Wǔ |
آت |
عجله، تلاش، سورعت |
|
8 |
قوی |
未 |
Wèi |
قویون |
سئوگی، دوزلوق، چوخلوق |
|
9 |
بیچین |
申 |
shēn |
مایمون |
ایلنجه، حیله |
|
10 |
تاقاكو |
酉 |
Yǒu |
تویوق |
عصیان، قیتمیرلیق |
|
11 |
ایت |
戌 |
Xū |
ایت |
دوزلوق، حیسییت |
|
12 |
تونقوز |
亥 |
Hài |
دونقوز |
قاریشیق لیق و سوكونت |
یاكوت لار(ساخالار) ایسه 12 حئویان یئرینه، 12 تانریلاری نین آدلارین دان فایدالانمیش لاردی:
1.جؤهؤگؤی 2. آییسیت 3. اییئهسیت 4.آییغ 5.بوغور 6.جاهین 7.سوغورون 8.خوتوی 9.بایانای 10.سه هه ن 11.تانخا 12.اوتون
موسیم لر
|
اسكی آد |
ائل سایارین دا |
گونوموزده |
فارسجا |
|
اوغلاك آی |
كؤك، كؤكه ی، كؤكله م، كؤكته م |
یاز |
باهار |
|
اولوغ اوغلاك آی |
یاز، یای، جای |
یای |
|
|
اولوغ آی |
گوز، گوزه ی، گوزله م، گوزده م |
پاییز، گوز |
پاییز |
|
قادیر قیش آی |
كیش، كیس، هیس |
قیش |
|
آیلار
بیر ایل 12 آی و هر آی 30 گون اولموشدور. آیلار بیرینچای(بیرینجی آی)، ایكینچای(ایكینجی آی)، اوچونچای(اوچونجو آی)، ... و اونیكینچای(او ایكینجی آی) آدلانمیشدیر.
اوشلاق آی: یادا آشلاق آی اؤزللیك له آوراسیا كؤچه ری خلق لرینده و تورك لرین شامان تقویمین ده بیرینجی آی دیر. اولوغ قون(اولو گون) یانی نوروز قوتلامالاری ایله بیرلیك ده باشلار. بو یاز شنلیغی و قوتلامالار و گله نك سل(سنتی) ایلنجه لر ایله بیرلیك ده حیاتا كئچیریلیر و گونوموز ده ده دوام ائتمك ده دیر.
سون آی: تورك لرین كولتوروندا ایلین ایلك یاریسی اولموش سونای، اؤزللیك له آذربایجان فولكورون دا یای موسیمی نین سون آیلی گئجه لرین ده اولور. آذربایجان دا آی و گونش سئوگی دیلر. اونلارین سئوگی سی سونسوز دور. آما اونلار هئچ بیر زامان بیربیرینه قوووشمازلار. آنجاق گئجه و گونوزون برابر اولماق بو گونده، بو سونسوز سئودالی لار بیربیرینین اوزون گؤره بیلیرلر. آما سونرا قوووشمادان گئنه غیب اولورلار. آذربایجان دا بو گئجه ده چئشیت لی اویون لار اوینانار.
گونلر
تورك تقویمینده بیر گون 12 بؤلومه آیریلیر. هر بؤلومه "چاغ" آدی وئریلیردی. بیر چاغ ایكی ساعات اولموشدور. هر چاغ دا 8 "كه ه" دن عبارت ایدی.
قایناق: ویكیپئدی